Rodzina dyniowate (Cucurbitaceae Juss.) obejmuje około 1000 gatunków, zgrupowanych w 97-98 rodzajów. Cucurbita, tłumaczona z języka łacińskiego jako tykwa, zwana jest również dynią. Ta różna nazwa zależy od gatunku, odmiany i lokalnego języka, a także nasion.
Dynia (Cucurbita L.) - rodzaj rośliny jednorocznej z rodziny dyniowatych, który obejmuje około 20 gatunków. Dynia pochodzi z Ameryki, z Andów i Mezoameryki. Była znana i uprawiana już 5000 - 7000 lat p.n.e. W stanie dzikim występuje w strefach klimatu gorącego i ciepłego Ameryki. Do Europy i na inne kontynenty trafiła za pośrednictwem hiszpańskich żeglarzy. Dynia jest uprawiana na całym świecie ze względu na jej jadalne owoce. Owocem jest duża jadalna jagoda. Rekordowy rozmiary około 800 kg może osiągnąć dynia olbrzymia, pochodząca z Ameryki Środkowej i Południowej. W Polsce początkowo dynia traktowana była jako egzotyczna ciekawostka i nosiła nazwę bania. Wkrótce zaczęto ją doceniać i powszechnie uprawiać.
Tykwa (Lagenaria Ser.) - rodzaj rośliny jednorocznej, pnącej rośliny tropikalnej z rodziny dyniowatych. Przedstawiciele pochodzą z Afryki i Azji. Tykwa należy do tej samej rodziny co dynia, ale do innego rodzaju. Młode owoce są spożywane jak te z gatunku Cucurbita, starsze są używane jako naczynia lub instrumenty.
Większość gatunków dyni (Cucurbita) to zielone pnącza, które osiągają kilka metrów długości i mają wąsy, które pomagają roślinie wspinać się na sąsiednie rośliny lub rozciągać się wzdłuż ziemi. Żółte lub pomarańczowe kwiaty rośliny są dwojakiego rodzaju: żeńskie i męskie. Kwiaty żeńskie wytwarzają owoce, a kwiaty męskie wytwarzają pyłek. Gatunki dyni dzielą się na dwie podstawowe grupy. Pierwsza z nich to rośliny jednoroczne lub krótkowieczne, które wymagają mniejszej lub większej ilości wody. Z tej grupy pochodzą hodowane gatunki rosnące od 5 do 15 metrów wysokości. Druga grupa to dynie rosnące w strefach suchych. To rośliny sucholubne, kserofilne tolerujące suche warunki i przystosowane do takiego życia.
Owoce duże, jadalne, koloru najczęściej żółtego, zielonego i pomarańczowego. Jadalny jest zarówno miąższ jak i pestki. Dynia zwyczajna o pędach do 10 m osiąga wagę do 50 kg. Dynia olbrzymia osiąga masę do 200 kg. Dynia jest rośliną niskokaloryczną, zawiera witaminy z grupy B, kwas foliowy, witaminę C oraz wiele składników mineralnych: sód, potas, wapń, magnez, żelazo i fosfor. Tłuszcze zawarte w pestkach dyni zaliczają się do pełnowartościowych tłuszczów roślinnych i dlatego z nich tłoczy się olej. Jest lekkostrawna, dzięki czemu może być jednym z pierwszych pokarmów wprowadzonych w diecie niemowląt.
Dynia olbrzymia
Owoce tej odmiany osiągają wagę nawet do 50 kg. Rekord padł w 2006 r. w Ameryce, gdzie wyhodowano okaz o wadze 681 kg! Zdjęcie powyżej, pochodzące z Wikipedii, obrazuje wygląd i wielkość dyni. Ma twardą, pomarańczową skórkę i pomarańczowożółty miąższ. Dynia olbrzymia jest doskonała na zupy, do duszenia i marynowania. Nie nadaje się do jedzenia na surowo. Miąższ ma łagodny smak i wyrazisty aromat przypominający kasztany jadalne. Nie wszystkie owoce tego gatunku są ogromne, spotyka się również mniejsze dynie o wadze od 0,5 do 3 kg.
Dynia zwyczajna
Najpopularniejsza.
Jest mało słodka, za to pięknie pachnie. Jej pomarańczowy zwarty miąższ
można gotować, piec, smażyć, gotować na parze. Nadaje się na zupy,
marynaty i do sosów. Jest doskonała do pieczenia dyniowego chleba,
ciast, ciasteczek, muffinów i konfitur. Bardzo smaczne są smażone placki podawane z różnymi dodatkami, na wzór placków ziemniaczanych. Może być składnikiem surówek i sałatek.
Pestki dyni zwyczajnej możemy jeść świeże, ususzone lub uprażone.
Dynia piżmowa zwana również dynią masłową (maślaną)
Jej kształt jest dzwonowaty z wydłużoną górną częścią. Kształtem przypomina gruszkę. Osiąga wielkość do 18 cm. Ma małe gniazda nasienne, a bardzo dużo miękkiego, słodkiego, orzechowego miąższu, który ma kolor pomarańczowy. Młodsze okazy można jeść razem z delikatną skórką. Dojrzała dynia ma grubą, żółtą skórę. Znakomita na farsze lub do zapiekania. Po upieczeniu ma charakterystyczny maślany, słodki smak. Idealna do deserów, na konfitury i do pieczenia ciast.
Dynia Hokkaido - dynia japońska
Jest znana ze swojego niepowtarzalnego słodkiego smaku przypominającego kasztany jadalne. Niewielka o aromatycznym, delikatnym miąższu podczas gotowania nie rozmięka i nie rozsypuje się. Pierwszy raz wyhodowano ją w Japonii, stąd nazwana jest też dynią japońską. Młode okazy można spożywać ze skórką. Ma piękny kolor, to intensywnie pomarańczowa barwa. Dynia nie jest duża, waży od dwóch do czterech kilogramów. Najlepiej smakuje w zupach, sosach, faszerowana, zapiekana, a także jako dodatek do innych warzyw, do sałatek lub gulaszy. Doskonała na potrawy dla niemowląt i dla małych dzieci. Można ją długo przechowywać w chłodnym, przewiewnym miejscu.
Dynia Tykwowa
Ma owalny kształt u podstawy oraz zwężoną, mniej lub bardziej wydłużoną szyjkę, która przypomina kształt łabędzia. Dynia ta nadaje się do wykorzystania w kuchni do zapiekanek, do zup, gulaszy. Zebrane jesienią dojrzałe owoce mają również wartość dekoracyjną. Po wysuszeniu dynia tykwowa może służyć do wyrobu m.in. lamp, mis, naczyń na wodę, świeczników, oryginalnych rzeźb, instrumentów muzycznych oraz biżuterii.
Dynia Muskat
Jest okrągła, spłaszczona i rowkowana. Skórka ma kolor od ciemnozielonego po piaskowy. Dynia może ważyć do 20 kg. Miąższ jest lekko słodkawy, o aromacie muszkatu, o intensywnie pomarańczowym kolorze. Ta odmiana chętnie używana jest do przyrządzania zup, potraw słodkich, ciast i ciasteczek, do przygotowania chleba, na przetwory słodkie i marynowane w occie. Dynia Muskat jest bardzo dobra do przechowywania.
Dynia makaronowa
W
zależności od odmiany mogą być bardziej owalne, bardziej podłużne,
ciemniejsze lub jaśniejsze. Miąższ zwykle ma barwę ciemniejszą niż
skórka i jest żółty lub pomarańczowy. Dynia osiąga długość do 30 cm.
Gotujemy lub pieczemy ją w całości, wcześniej nakłuwając jej skórkę. Po
ugotowaniu miąższ wygląda jak spaghetti. I tak też podajemy tę dynię,
jako rodzaj spaghetti z mięsnymi lub warzywnymi dodatkami. Ciekawie też
możemy wykorzystać jako makaron do zupy.
Dynia Turecki (sułtański) turban
Nazwa nawiązuje do nakrycia głowy, oryginalnego kształtu turbanu. Dynia może mieć różną wielkość i kolory: żółty, zielony, pomarańczowy, czerwony. Ciekawy kształt dyni wykorzystywany jest głównie do ozdoby. W kuchni owoc nadaje się do faszerowania i zapiekania, wygląda wówczas spektakularnie. Można wykorzystać dynię również jako warzywo do zup i mięsnych potraw.
Dynia Acorn (żołędziowa) - dynia "Ebony Acorn"
Ma charakterystyczną żłobkowaną, ciemnozieloną skórkę. Osiąga wagę do 1 kg. Miąższ jest słodki, o orzechowym smaku, żółtopomarańczowy. Młode dynie można jeść ze skórką. Dynia doskonała do zapiekanek, na zupy, do gotowania gulaszy. Nadaje się do przechowywania do trzech miesięcy.
Dynia Crown
Ta odmiana charakteryzuje się nieregularnym kształtem oraz ozdobnymi wypustkami przypominającymi koronę. Dynię można jeść w całości, razem z miękkimi nasionami. Nadaje się do spożywania na surowo, jest też znakomita do marynat.
Patison
Kształtem przypomina UFO. Osiąga wagę do 300 g. Najsmaczniejsze są młode patisony, które można jeść ze skórką i pestkami,również na surowo. Patison nadaje się do smażenia, duszenia, faszerowania i marynowania. Marynowany patison to doskonały dodatek do mięs i wędlin.
31 października dynia w Halloween nabiera specyficznego wyglądu. Szczególnie popularne ozdabianie tego warzywa jest w Ameryce. W każdym domu, sklepie czy pubie wystawione są przeróżnej wielkości głowy zrobione z dyni z umieszczoną wewnątrz świeczką, dla wzmocnienia efektu grozy.
Dynia króluje na naszych stołach od początku września nawet do końca
stycznia.
PESTKI DYNI
Pestki dyni możemy jeść świeże, ususzone lub uprażone. Małe, w zielonkawym kolorze nasiona dyni mają niezwykle cenne wartości odżywcze. Zawierają łatwo przyswajalny cynk, który jest potrzebny włosom i paznokciom. Kilogram pestek zawiera 130-102 mg cynku. Pestki zawierają niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, żywice, aminokwasy oraz fitosterole. Są bogate w witaminy między innymi w witaminę K, odpowiadającej za
krzepliwość krwi i witaminę B2, biorącą udział w procesach przemiany materii. Zawierają żelazo, które odpowiada m.in. za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego. Pestki należą do zdrowej żywności, którą nasz organizm potrzebuje.
Nasiona dyni możemy używać do pieczywa, ciast, ciasteczek, batonów, musli. Pestki są doskonałą posypką do sałatek, zup i kremów. Ze zmielonych pestek przygotujemy smaczny smalczyk, smarowidło do pieczywa.
Dynia w pomidorach
- 1/2 małej dyni
- 8 sztuk pomidorów żółtych lub pomarańczowych
- 1 cebula
- 60 g sera camembert
- sól i pieprz do smaku
- olej do smażenia
Przygotowanie:
- Dynię myjemy, obieramy, przekrawamy i czyścimy z włókien i pestek. Miąższ kroimy w kostkę. Posypujemy solą i skrapiamy olejem. Wstawiamy do piekarnika na 45 minut na 180 stopni C. Cebulę obieramy i kroimy w bardzo drobną kostkę.
- Upieczoną dynię obieramy ze skóry i kroimy na małe kawałki. Wydrążamy pomidory. Miąższ pomidorów kroimy w kostkę. Na patelni rozgrzewamy olej, smażymy cebulę i pomidory. Łączymy dynię, pomidory i cebulę. Dodajemy do smaku sól i pieprz.
- Wydrążone pomidory wypełniamy farszem, przekładając drobno pokrojonym serem camembert. Wstawiamy na 15 minut do piekarnika na 180 stopni C.
- Upieczone pomidory podajemy na gorąco z pieczywem.
Krem z dyni i mango
Składniki:
- 500 g upieczonej dyni
- 175 g pulpy z mango
- 500 ml bulionu warzywnego
- 1 ząbek czosnku
- 1 łyżeczka startego imbiru
- sól i pieprz
- olej do smażenia
- oliwa z oliwek
- 1/2 szklanki pestek dyni
Przygotowanie:
- Na patelni podsmażamy na oleju wyciśnięty przez praskę czosnek, dodajemy pokrojoną w drobną kostkę dynię i krótko obsmażamy.
- Do garnka wlewamy bulion warzywny, podgrzewamy, dodajemy dynię z czosnkiem, imbir, pulpę z mango. Kiedy się zagotuje, miksujemy, doprawiamy solą i pieprzem.
- Na suchej patelni podprażamy pestki dyni.
- Krem podajemy posypany pestkami i skropiony niewielką ilością oliwy z oliwek.
Pieczona dynia makaronowa z łososiem
- 1 dynia makaronowa
- 30 dag łososia
- 1 pomidor
- kilka liści sałaty lodowej
- 4 czarne oliwki
- kilka suszonych pestek dyni
- sól i pieprz do smaku
Przygotowanie:
- Dynię przekrawamy na pół. Wstawiamy do piekarnika i pieczemy w temperaturze 160 stopni C przez 1 godzinę.
- Łososia zawijamy w papier do pieczenia i wstawiamy do piekarnika na 15 minut.
- Pomidora kroimy na drobne kawałki, oliwki w plasterki, sałatę lodową w maleńkie paski.
- Miąższ upieczonej dyni skrobiemy widelcem, tak aby powstał makaron, dodajemy kawałki łososia, pomidora, sałatę i oliwki. Całość posypujemy pestkami dyni.
