Lippia trójlistna - Werbena cytrynowa

Lippia trójlistna (Lippia citriodora) zwana również Werbeną cytrynową, miłowonką trójlistną, cukrownicą trójlistną - gatunek krzewu z rodziny werbenowatych, pochodzący z Ameryki Południowej. Roślina ta znana była już w starożytnym Rzymie. Do jej popularności w Europie przyczynili się Hiszpanie w XVII wieku. obecnie jest rośliną zapomnianą, a szkoda bo znakomicie nadaje się na przyprawę. 

Werbena jest wieloletnim krzewem, dorastającym do 4 metrów. Rośnie dziko na łąkach, polach i przydrożnych rowach. W uprawie rozmnażana jest przez sadzonkowanie wczesnym latem. Wymaga słonecznego stanowiska, dużo wody i światła. Jest nieodporna na zimno. Posiada drobne, wąskie, jasnozielone liście, które wydzielają bardzo silny cytrynowy zapach. Kwiaty werbeny są drobne, bladofioletowe lub białe.

Lippia trójlistna wytwarza olejek eteryczny zawierający m.in. cytral, carvon, limonen, citrocol i geraniol. Zawiera substancje gorzkie, garbniki, glikozydy i enzymy. Ma działanie przeciwgrzybiczne, antybakteryjne i antywirusowe. Pomaga przy skurczach żołądkowych i jelitowych. Wzmacnia układ nerwowy, ma działanie uspakajające, relaksujące i odprężające. Łagodzi migreny.

Ze względu na silny zapach roślina wykorzystywana jest w przemyśle kosmetycznym i perfumeryjnym. Dodawany jest do aromatyzowania mydeł, toników, kremów i olejków do pielęgnacji skóry.

W kuchni stanowi znakomitą przyprawę. Aromatyzuje się nią herbaty i napoje. Poprawia smak potraw z ryb i owoców morza oraz mięs, w szczególności drobiu, ale również wołowiny, wieprzowiny i jagnięciny. Nadaje cytrynowy zapach warzywom, ciastom, lodom i sorbetom. Posiada słony smak, który z powodzeniem można wykorzystać w diecie bezsolnej. Lippia urozmaica smak sałatek, dressingów, sosów, dżemów, konfitur i deserów. Dodaje się nią do marynat: potraw z kapusty, ogórków i dyni.

 

Płocie pieczone z lippią trójlistną

Składniki:

• 2 płocie
• 2 łyżeczki masła
• 2 gałązki lippi trójlistnej
• 2 gałązki naci pietruszki
• 1 pomidor 
• 1 łyżeczka oliwy
• sól

Przygotowanie:

1. Rybę sprawić i oskrobać, odciąć płetwy, rozciąć wzdłuż usuwając kręgosłup i ości. 
2. W papier do pieczenia zawinąć rybę, przełożyć gałązkami lippi, natki pietruszki i dodać po 1 łyżeczce masła.
3. Rybę pieczemy przez 40 minut w temperaturze 180 stopni C.
4. Pomidor kroimy w drobną kostkę, skrapiamy oliwą i podajemy razem z upieczoną rybą.

Tandoori masala

Tandoori masala - mieszanka przypraw niezwykle popularna w kuchni indyjskiej, arabskiej i pakiństańskiej. W skład mieszanki wchodzą: kmin, cynamon, gałka muszkatołowa, kardamon, goździki, imbir, papryka, liście laurowe, kozieradka, kolendra, czosnek, pieprz czarny i pieprz kajeński.

Przyprawa jest dość pikantna, z wyczuwalnym zapachem kminu rzymskiego, kolendry i papryki. Tandoori masala używa się głównie do dań z kurczaka, który dzięki przyprawie nabiera intensywnie czerwonego koloru. Przyprawę można również dodać do sosów, dipów, potraw z ryb i warzyw. Możemy wykorzystać przyprawę na wiele sposobów. Najłatwiejszy sposób i najwygodniejszy, to obsypanie przyprawą kurczaka i smażyć, grillować lub upiec metodą tradycyjną. Można przygotować marynatę, łącząc tandoori z jogurtem. Kurczaka obtoczyć marynatą i wstawić do lodówki na kilka godzin, a później upiec. 

Tandoori to również rodzaj potraw, które przygotowuje się w specjalnym glinianym piecu zwanym tandoor. Piec w kształcie dzbana używany jest w całych Indiach i innych krajach arabskich i azjatyckich. Tradycyjnie piec opala się węglem drzewnym, drewnem lub nawozem. Na metalowych szpadkach wewnątrz pieca wypieka się mięso. Temperatura pieczenia jest bardzo wysoka, czas pieczenia jest dzięki temu bardzo krótki. Tak upieczone mięso jest wyjątkowo soczyste i chrupiące, nie jest wysuszone i pozostaje miękkie.

Kurczak z tandoori masala

Składniki:

• 2 udka kurczaka
• 2 łyżki tandoori masala
• 1 łyżkę masła
• 200 g jogurtu naturalnego
• 1 łyżka świeżej kolendry lub pietruszki

Przygotowanie:

1. Wymieszać jogurt z przyprawą tandoori masala, dodać drobno pokrojoną kolendrę.
2. Kurczaka odtoczyć marynatą z jogurtu. Wstawić do lodówki na 3-4 godziny.
3. W papier do pieczenia zawinąć udka kurczaka oczyszczone z  marynaty. Piec udka do miękkości ok. 30 minut w temperaturze 200 stopni C. 
4. Upieczone udko kurczaka ozdobić wiórkiem masła. Podawać z ryżem.

Przegrzebki

Przegrzebek (Pecten), rodzaj obejmujący liczne gatunki małżów zamieszkujący we wszystkich morzach. Jest wysoko cenionym przysmakiem. Przegrzebki, to jadalne gatunki małży zwane także Muszlami Świętego Jakuba. Nazwa „Coquil Saint-Jacques” wzięła się od muszli, którymi zdobili się pielgrzymi udający się do Santiago de Compostela. Muszle te miały przynosić szczęście, gdyż przypominały te, które okrywały jeźdźca wydobytego z wody przez towarzyszy św. Jakuba. Pochodzenie tej nazwy jest jednak niepotwierdzone, ale zgodnie z tradycją pozostaje w obiegu.

 

Według znawców przegrzebki należą do najsmaczniejszych owoców morza. Przegrzebki mieszkają w okrągłej, dwustronnej, lekko żeberkowej muszli. Mają mięso zwarte i jednolite, o walcowatym kształcie, składające się z białego serca (zwanego po francusku noix) oraz pomarańczowo-czerwonego mlecza (coraille). Przegrzebek jest hermafrodytą. Jego gruczoł płciowy, zwany w gastronomii koralowcem, składa się z dwóch części: jednej męskiej, koloru kości słoniowej, druga żeńska, pomarańczowo-czerwona. Te dwie części nie dojrzewają jednocześnie, męskie gamety zwykle poprzedzają samice.

 

 

Połowy na małże rozpoczynają się od października i trwają do końca kwietnia. Największe połowy przegrzebków są w rejonie Bretanii i Normandii. Wielu smakoszy uważa, że najsmaczniejsze są te wyłowione prosto z morza, a nie sztucznie hodowane. Największymi odbiorcami przegrzebków jest Francja, Hiszpania, Wielka Brytania i Irlandia. 

 

Spożywa się je na surowo, gotowane, smażone na patelni lub pieczone (nadziewane przegrzebki). Przegrzebek można stosować mrożony lub świeży. Przegrzebek to owoc morza ceniony ze względu na wartości odżywcze kwasów tłuszczowych, niską zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych, ale bogatych w Omega-3. Jego świeżość rozpoznajemy po zapachu.

 

 

Przegrzebek to jedna z wyrafinowanych potraw. Jest ceniony ze względu na miąższ bardzo bogaty w żelazo. Przegrzebek można zjeść na surowo, w tatarze lub w carpaccio, bardzo cienko pokrojony, polany oliwą i skropiony sokiem z cytryny lub marynatą z oliwek. 

Przegrzebki są zwykle panierowane, smażone na maśle, serwowane w zupach, sosach, zapiekane, grillowane. Gotowanie powinno być bardzo krótkie, minuta z obu stron, na gorącej patelni z dodatkiem klarowanego masła. Smażone bardzo krótko pozostaną jędrne i soczyste. W Europie przysmakiem jest mięso i pomarańczowy mlecz. Lepiej jest gotować koralowiec osobno, ponieważ trzeba go trochę dłużej gotować, aby miał przyjemną konsystencję.

 

Delikatne mięso przyprawia się czosnkiem, szalotką, cytryną, bazylią, chili, a także parmezanem i posiekaną zieleniną. Przed przyrządzeniem przegrzebki należy wyjąć z muszli, umyć i oczyścić z piasku. A później należy je oddać delikatnej obróbce. Zbyt długie smażenie powoduje, że stają się gumowate i mało jędrne, znacznie się kurczą tracąc wodę. Przegrzebki można podawać w sałatce z dodatkiem cytrusów lub na szaszłykach, albo klasycznie z krewetkami i pomidorkami koktajlowymi, albo bardziej oryginalnie na przemian z owocami takimi jak mango, ananas.

 

Ciekawym pomysłem jest podawanie przegrzebków zapiekanych we własnej muszli, pokryte sosem beszamelowym  lub posypane parmezanem wymieszanym z bułką tartą.

 

Smażone przegrzebki

Składniki:

• 10 szt. przegrzebków
• 2 łyżki bułki tartej
• 1 ząbek czosnku
• 1 mała cebula 
• 1 łyka oliwy
• 2 łyżki masła
• sól i pieprz do smaku

Przygotowanie:

1. Cebulę i czosnek obieramy, bardzo drobno siekamy i ucieramy z odrobiną soli. Rozgrzewamy oliwę, na której krótko smażymy cebulę z czosnkiem. Po usmażeniu odsączamy z tłuszczu i dodajemy do bułki tartej. Razem mieszamy, doprawiamy solą i pieprzem.
2. Przygotowaną panierką z bułki obtaczamy przegrzebki. Smażymy na maśle z każdej strony po 1 minucie. Przegrzebki powinny być chrupiące i lekko brązowe. 

 

Kozieradka pospolita

Kozieradka pospolita (Trigonella foenum graecum) - kozieradka lekarska, boża trawka, koniczyna grecka, greckie siano, koziorożnik, fenegryka, aromatyczna roślina zielna, z rodziny bobowatych. Roślina pochodząca z południowej Europy i Azji Mniejszej. Kozieradka znana była już w starożytności. W egipskim papirusie Ebersa wymieniona jest jako roślina lecznicza i przyprawowa. Obecnie, w stanie naturalnym, występuje w krajach śródziemnomorskich, w Indiach, Francji, Afryce Północnej i Stanach Zjednoczonych, natomiast uprawiana jest na całym świecie.

Kozieradka jest rośliną jednoroczną o mocnym korzeniu, słabo rozgałęzionej łodydze i drobnych, ząbkowanych liściach. Osiąga wysokość do 60 cm. Strąk rośliny zawiera od 10 do 20 nasion koloru beżowego i to one są surowcem zielarskim. Nasiona kozieradki mają ostry, mało przyjemny zapach i słodko-gorzki smak.

Nasiona kozieradki zawierają śluz, tłuszcze, śladowe ilości olejków eterycznych, flawonoidy, cholinę, lecytynę, witaminy PP, F, D, lipidy, związki białkowe, sole mineralne i gorycze. Roślina działa przeciwmiażdżycowo, wzmacniająco, wykrztuśnie, osłaniająco, obniża poziom cukru i cholesterolu we krwi. Kozieradka ma dużą wartość odżywczą.

W kuchni wykorzystujemy młode liście, jako warzywo lub dodajemy je do sałatek. Suszonymi liśćmi wzbogacamy smak potraw lub wykorzystujemy je do zaparzenie jak herbatę. Nasiona są używane jako przyprawa. Przyprawiamy nią sery, sosy, pieczywo i potrawy mięsne. Wchodzi w skład mieszanek przyprawowych m.in. curry. Nasiona rośliny uprażone i zmielone są idealną przyprawą do ziemniaków, warzyw gotowanych, potraw z serów, sosów mięsnych i warzywnych. Z nasion kozieradki w Indii przyrządza się napój, który jest namiastką kawy.

 

 Pieczone ziemniaki przyprawione kozieradką

Składniki:

• 8 ziemniaków średniej wielkości
• sól i pieprz dla smaku
• olej 
• 1 łyżka uprażonej i zmielonej kozieradki

Przygotowanie:

1. Ziemniaki umyć, posmarować oliwą, zawinąć w folię i piec w piekarniku nagrzanym do 180 stopni przez 20 minut.
2. Ziemniaki pokroić w ósemki, posypać solą, pieprzem i kozieradką. Włożyć ponownie do piekarnika i piec, aż ziemniaki nabiorą rumianego koloru.

Lukrecja gładka

Ilustracja pochodzi z Wikipedii

Lukrecja gładka (Glycyrrbiza glabra) - bylina z rodziny motylkowatych pochodząca z południowej Europy i Azji. Uprawia się ją w Chinach, Indiach i w basenie morza śródziemnego. Można ją także spotkać w Polsce.

Lukrecja jest jedną z najstarszych roślin znanych człowiekowi i stosowanych w lecznictwie. Już w starożytnym Rzymie, Grecji i Egipcie uchodziła za bardzo skuteczny lek w nieżytach górnych dróg oddechowych. Powszechnie stosowano ją również w chińskiej medycynie, gdzie była bardzo wysoko ceniona.

Niewielki krzaczek osiąga wysokość do 1 metra. Korzeń lukrecji jest dość charakterystyczny: długi, mocno rozgałęziony,  dorastający do kilku metrów długości. Lukrecja kwitnie w lipcu i sierpniu. Jej kwiaty mają jasnokremowy kolor. Owocem jest brązowy strąg.

Lukrecja zwiera flawonoidy, saponiny, aminokwasy, węglowodany, hydroksykumaryny, gorycze, kwasy, sole mineralne i związki żywicowe.  

Lukrecja posiada silne właściwości antyalergiczne, wykrztuśne, przeciwzapalne, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwreumatyczne. Pomaga w leczeniu chorób żołądka i wątroby. Lekko obniża ciśnienie krwi.

W kuchni wykorzystuje się wysuszone i zmielone korzenie lub wyciąg wodny z korzeni. Lukrecja ma charakterystyczny zapach i słodkawy, ostry smak, trochę przypominający anyżek. Można ją stosować do napojów, koktajli i nalewek. Wchodzi w skład piwa Guinness i włoskiego likieru Sambuco, który produkowany jest na bazie kwiatów czarnego bzu, anyżu gwiaździstego, kopru włoskiego i lukrecji. Lukrecję dodaje się do wyrobów cukierniczych: ciast, wypieków i cukierków.

 

Z lukrecji produkuje się, popularne w Skandynawii, cukierki o oryginalnym smak i charakterystycznej ciemnej, czarnej barwie. W Polsce nie mają one zwolenników, ale w innych częściach Europy są uwielbiane.

We Włoszech znajduje się jedyne na świecie muzeum lukrecji. Muzeum Lukrecji Giorgio Amarelli to muzeum firmowe zlokalizowane w Rossano, wiosce gminy Corigliano-Rossano, w prowincji Cosenza (Kalabria). Otwarte w 2001 roku muzeum prezentuje narzędzia używane do przetwarzania, marketingu i ekstrakcji korzenia Glycyrrhiza glabra, z którego otrzymywana jest lukrecja, a także ubrania, przedmioty i rękopisy powiązane z rodziną Amarelli, zaangażowaną od około trzech stuleci w produkcji lukrecji.

W 2001 roku Muzeum Lukrecji zdobyło nagrodę Guggenheim Business & Culture 2001. Według badań przeprowadzonych przez Italian Touring Club jest to drugie najczęściej odwiedzane muzeum biznesu we Włoszech. W 2004 roku wydano znaczek poświęcono muzeum, znaczek z włoskiej serii filatelistycznej „Włoskie dziedzictwo artystyczne i kulturowe”.