Chayote - Kolczoch Jadalny

Chayote, zwane w Polsce Kolczoch Jadalny (Sechium edule) - gatunek rośliny z rodziny dyniowatych. Nazwa chayotli wywodzi się z języka Nahuatl używanego na obszarze Meksyku. Jest to główny język Azteków. Chayote pochodzi z Meksyku i Ameryki Środkowej. Na całym świecie cieszy się dużą popularnością, chociaż w Polsce jest prawie nieznana. Jest rośliną uprawną, dość szybko się rozprzestrzenia, rośnie jako pnącze na czymkolwiek i dobrze się czuje na różnych kontynentach. Jednak najważniejsze regiony uprawy tej rośliny znajdują się w Brazylii, na Kostaryce, Veracruz i Meksyku. Z Kostaryki chayotes są eksportowane głównie do Unii Europejskiej, a z Veracruz eksportuje się je przede wszystkim do Stanów Zjednoczonych.

Ta roślina ma chyba najwięcej nazw własnych, które nie mają ze sobą wiele wspólnego. W Meksyku, jak już wspominałam, nazywa się Chayote, w Gwatemalii i Salwadorze Choko. Ekwador i Kolumbia nazywa warzywo Starpreciante, Citrayota, Citrayote. W Brazylii spotkamy Chuchu, a w Australii Choko, na Filipinach Sayote, w Indonezji Labu Siam, w Portugalii Pipinola, ale już na Maderze występuje jako Pimpinela, na Azorach Machucho lub Calota. Nepal i Indie nazywają chayote - Iskus, Ishkus, a na Malcie występuje jako Centinarja. W Europie najwięcej nazw wymyślili Włosi, i tak mamy do czynienia z: lingua di lupo, zucca centenaria, zucchina spinosa, patata spinosa, melazana spinoza ... i tak dalej, dalej.

Kolczoch wyglądem przypomina spłaszczoną gruszkę lub awokado, z pomarszczoną kolczastą lub gładką skórką, o barwie od białej, przez żółto-zieloną, aż do ciemnozielonej. Owoc kolczocha ma około 10 cm długości. Wewnątrz jedna duża pestka, nasiono. Biały miąższ ma łagodny smak, który przypomina mi skrzyżowanie ogórka, kabaczka i chrupiącą kalarepkę.

Kolczoch jadalny, zarówno pędy, owoce i nasiona, bogate są w witaminę C i aminokwasy. Roślina zawiera błonnik, skrobię, wodę, węglowodany, sacharozę i sole mineralne. Chayote ma działanie moczopędne i przeciwzapalne. Przeciwdziała chorobom układu krążenia, zapobiega miażdżycy i obniża ciśnienie. Wspomaga prace nerek.

Pędy i młode korzenie można przygotowywać jak szparagi. Zgrubiały korzeń tworzy korzenie boczne rozrastające się w bulwy, które gotuje się i spożywa jak ziemniaki. Owoc kolczocha jada się jako warzywo, można spożywać na surowo, świeży lub po obróbce termicznej: smażony, pieczony, duszony lub gotowany. Można go nadziewać, faszerować, marynować w soku z cytryny lub limonki, robić z niego puree, dodawać do zup, sals, curry i warzywnych potrawek typu: gulasz, ragoût.

Ma jadalną skórę, choć niektóre rodzaje kolczocha należy obrać, bowiem są gatunki, w których skóra jest twardawa i kolczasta. Na zimno często dodaje się go do sałatek. Najprostszy sposób, potraktować go podobnie jak zielony ogórek, zetrzeć kolczocha na tarce, dodać przeciśnięty przez praskę czosnek, doprawić solą i pieprzem, lekko skropić oliwą z oliwek. Inny również prosty i popularny serwis, to usmażenie kolczocha w panierce z mąki i jajka. Ugotowaną bulwę najlepiej podawać z sosami.

Kolczoch jadalny spożywany jest na całym świecie. Odgrywa ważną rolę w tradycyjnej kuchni mieszkańców Meksyku. Popularny w Azji m.in. na Filipinach, Tajwanie czy Indonezji, jest powszechnie stosowany jako warzywo, ale również przyrządzane są z niego kompoty. W Indonezji bardzo popularnym daniem, znanym już od czasów starożytnych, jest Lalab (Lalap). Surowe lub ugotowane warzywa podaje się z Sambal Terasi. W skład dania wchodzą jadalne młode liście sałat i warzyw, plasterki ogórka, zielona fasola, pomidory, szpinak, liście manioku i papai, chayote, małe bakłażany. Większość warzyw jest podawana na surowo, tylko nieliczne są gotowane lub duszone. Lalab jest zwykle podawany jako przystawka obok dania głównego.

Lalab z Sambal Terasi

Składniki na Sambal Terasi:

• 4 pomidory
• 5 szalotek
• 1/4 czerwonej papryki chili bez pestek
• 3 łyżki ketchupu
• 4 łyżki oleju
• sok z 1/2 cytryny
• 2 łyżki cukru
• sól do smaku 

Warzywa obrane i pokrojone w cząstki na jeden kęs:

• 2 kolczochy
• 1 zielony ogórek
• 2 pomidory
• 1 kalarepa
• 1 papryka
• 1/4 główki sałaty lodowej

Przygotowanie:

1. Przygotowanie Sambal Terasi: na oleju smażymy drobno pokrojone pomidory, szalotki i czerwoną paprykę. Kiedy warzywa będą miękkie doprawiamy sokiem z cytryny, dodajemy  ketchup, cukier i sól. Sambal przecieramy przez sito.
2. Wszystkie warzywa kroimy na łatwe do jedzenia kęsy: plastry, cząstki lub słupki. 
3. Lalab podajemy do smażonego/grillowanego kurczaka lub smażonej /grillowanej ryby.