Cykoria

Cykoria (Cichorium L.) to rodzaj roślin zielnych należących do rodziny astrowatych. Rodzaj obejmuje siedem gatunków, z których dwa gatunki są powszechnie uprawiane w Polsce jako rośliny warzywne, cykoria podróżnik i endywia. Rośliny te występują naturalnie w basenie Morza Śródziemnego oraz w pozostałej części Europy, Azji oraz w Afryce Północnej. 

 

Surowcem zielarskim w cykorii jest całe ziele, liście lub korzeń. Cykoria zawiera intybinę, inulinę, laktucynę, pektynę, cholinę, tarakserol, sole mineralne i śladowe ilości olejków eterycznych. Korzeń rośliny delikatnie pobudza produkcję soku żołądkowego, żółci i działa moczopędnie. Intybina i inulina stymulują rozwój dobroczynnych bakterii. Cykoria jest stosowana w wielu mieszankach ziołowych w leczeniu zaburzeń trawiennych i ogólnego osłabienia. Ma łagodne działanie przeczyszczające. Cykoria stosowana jest w ziołolecznictwie od czasów prehistorycznych, stosowana również w homeopatii. Grupa związków zawartych w cykorii, ma zastosowanie w leczeniu niektórych nowotworów. Cykoria łagodzi podrażnienia skóry, nadaje cerze ładny kolor i ją odmładza.

 

Wiele odmian uprawia się na liście lub korzenie, które są pieczone, mielone i używane jako substytut kawy i dodatek do żywności. W XXI wieku inulina, ekstrakt z korzenia cykorii, był stosowana w produkcji żywności jako słodzik i źródło błonnika pokarmowego. Cykoria jest również uprawiana jako pasza dla zwierząt gospodarskich.

 

Gatunki uprawiane jako rośliny warzywne:

 

Cykoria podróżnik (Cichorium intybus), cykoria sałatkowa, to nieco zdrewniała, wieloletnia roślina zielna z rodziny astrowatych, zwykle o jasnoniebieskich kwiatach. Pochodzi z Europy, ojczyzną jest Belgia, została wprowadzona do obu Ameryk i Australii. Surowe liście cykorii składają się w 92% z wody, w 5% z węglowodanów, w 2% z białka i zawierają znikomą ilość tłuszczu. Surowe liście cykorii dostarczają niewiele kalorii i znaczną ilość witaminy K, A, C, niektórych witamin z grupy B i manganu. Witamina E i wapń występują w umiarkowanych ilościach. 

 

Cykoria podróżnik ma pikantny, gorzki smak. Dobrze komponuje się z ostrymi serami i z dodatkiem orzechów lub owoców. Zawiera więcej minerałów i witamin niż sałata. Cała roślina jest jadalna. Młode liście cykorii można dodawać do sałatek. Listki można też faszerować. Korzenie cykorii są suszone, mielone, prażone i wykorzystywane jako ważny składnik kawy zbożowej. Po uprażeniu inulina w korzeniu przekształca się w związek o aromacie kawy. Korzenie można również gotować jak pasternak.

 

Cykoria endywia - Endywia - gatunki obejmują Cichorium endivia (zwana również endywią) oraz Cichorium pumilum (zwana również endywią dziką). Endywia to gatunek rośliny jednorocznej lub dwuletniej. Endywia pochodzi z wybrzeży Morza Śródziemnego i zachodniej Azji. Znana była już w starożytności. W Europie uprawiana jest od XVI wieku. 

 

Istnieją dwie główne odmiany uprawianej endywii:

• Endywia kędzierzawa lub frisée. Ten typ ma wąskie, zielone, kręcone liście zewnętrzne. W Stanach Zjednoczonych jest czasami nazywana cykorią, a po francusku chicorée frisée.
• Endywia szerokolistna czyli eskariola, ma szerokie, jasnozielone liście i jest mniej gorzka niż inne odmiany. Odmiany obejmują szerokolistną endywię batawską, grumolo, scarola i scarole. Jest spożywana jak inne zieleniny, smażona, siekana do zup i gulaszów lub jako część zielonej sałatki.

Cykoria radicchio - Radicchio - ze względu na powszechne zastosowanie we włoskiej kuchni, jest wieloletnią uprawianą formą cykorii liściastej. Jest uprawiana jako warzywo liściaste i zwykle ma kolorowe, biało-żyłkowe czerwone liście, które tworzą główkę. Radicchio ma gorzki i pikantny smak, który łagodzi się, gdy jest grillowane lub pieczone. Cykoria radicchio jest bardzo dekoracyjna, świetna do przystawek. We włoskiej kuchni jest zwykle spożywana grillowana z oliwą z oliwek lub mieszana z potrawami, takimi jak risotto. Może być również podawana z makaronem lub używana jako farsz do drobiu. Jak w przypadku wszystkich cykorii, jej korzenie, po uprażeniu i zmieleniu, mogą być używane jako substytut kawy lub dodatek do kawy. 

 

Pliniusz Starszy napisał w "Naturalis Historia", że ​​radicchio było przydatne jako środek oczyszczający krew i środek na bezsenność. Współczesna uprawa rośliny rozpoczęła się w XV wieku w regionach Veneto, Friuli-Venezia Giulia i Trentino we Włoszech, ale dzisiejsza głęboko czerwona radicchio została opracowana w 1860 roku przez belgijskiego agronoma Francesca Van den Borre, który zastosował technikę zwaną imbianchimento (wybielanie), aby uzyskać ciemnoczerwone liście z białymi żyłkami.

Cykoria puntarelle - Puntarelle - to odmiana cykorii, której główki charakteryzują się wydłużonym kształtem (około 40–50 cm), jasnozielonymi łodygami i liśćmi w kształcie mniszka lekarskiego. Pędy Puntarelle mają przyjemnie gorzki smak. Puntarelle zbiera się, gdy są młode i delikatne, i można je jeść na surowo lub gotowane. Często używane jako tradycyjny składnik rzymskiej sałatki o tej samej nazwie, przygotowuje się je z obranymi liśćmi i pędami moczonymi w zimnej wodzie, aż się zwiną. Sałatkę podaje się z dressingiem przygotowanym z anchois, czosnku, octu, soli i oliwą z oliwek. Danie pod nazwą puntarelle uważane są za typowe danie kuchni rzymskiej, szeroko rozpowszechnione również w kuchni Kampanii. We Włoszech najpopularniejsze są dwa rodzaje puntarelle. Puntarelle di Gaeta z Lacjum ma długie pędy, które zwijają się po przycięciu. Natomiast Puntarelle di Galatina z Apulii ma krótsze pędy, które nie zwijają się. 

 

Cykoria Puntarelle, zwana inaczej cykorią szparagową lub cykorią katalońską:

• Cykoria szparagowa - to ogólnie rzecz biorąc grupa lokalnych odmian należących do gatunku botanicznego cykorii (Cichorium intybus), charakteryzujących się jadalnym kwiatostanem przypominającym pędy szparagów oraz charakterystycznym gorzkim smakiem.
• Cykoria katalońska - Cicoria Catalogna Puntarelle di Galatina - Odmiana o wyjątkowym kształcie, podobnym do szyszek sosnowych, o bardzo dobrze rozwiniętej główce. Cykoria katalońska jest doskonała do sałatek i dań azjatyckich.

 

Chrupiące łódeczki to świetny pomysł na wykorzystanie pięknych liści cykorii jako przystawkę. Można je wypełnić różnymi farszami np. z wędzoną rybą, krewetkami, sałatką z tuńczyka, twarożkiem, pastą jajeczną, pastą ze startego sera, sałatką z szynki z dodatkiem owoców. 

.

Łódki z cykorii z serem brie

Składniki:

• 10 listków cykorii
• 1/2 czerwonej papryki
• 5 pomidorków koktajlowych
  
• 10 niewielkich kawałków sera brie
• zielona część pora
  
• 1 łyżka miodu
• sok z 1 cytryny 
  
• ocet balsamiczny

Przygotowanie:

1. Sałatkę, z pokrojonych w drobną kostkę papryki i pora, łączymy doprawiając miodem i sokiem z cytryny. Pomidorki przekrawamy na pół.
2. Umyte i osuszone listki cykorii układamy na talerzu. 
3. Na każdym z liści układamy kawałek sera brie, sałatkę, plasterek pomidorka.
   
4. Przed podaniem liście należy skropić octem balsamicznym.
   

 

.

Łódki z cykorii z serem camembert i gruszkami

Składniki:

• 10 listków cykorii
• 1 gruszka
• 10 kawałków sera camembert
• pęczek szczypiorku
• 1 łyżka miodu
• sok z 1 cytryny
• garść rukoli

Przygotowanie:

1. Umyte i osuszone liście układamy na talerzu.
2. Z gruszki wycinamy gniazdo nasienne i obieramy ze skóry. Gruszkę kroimy na półplasterki.
   
3. Łączymy miód z sokiem z cytryny.
4. Na listkach cykorii układamy ser, gruszkę, posypujemy drobno pokrojonym szczypiorkiem, polewamy przygotowanym sosem miodowo-cytrynowym. 
5. Wstawiamy do lodówki do schłodzenie na około 30 minut.
6. Podajemy łódeczki cykorii na listkach rukoli.