Łubin

Łubin (Lupinus) - rodzaj rośliny należący do rodziny bobowatych, liczącej ponad 200 gatunków. Największe zróżnicowanie gatunkowe występuje w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej. Najwcześniejsze doniesienia archeologiczne o istnieniu łubinu pochodzą z Egiptu - 2000 lat p.n.e. W grobowcach faraonów odkryto nasiona łubinu. Łubin był popularny wśród Rzymian. Ich uprawa obejmowała całe Imperium Rzymskie. W Muzeum Narodowym w Limie - Museo del la Nation - znajdują się odciski skalne nasion i liści łubinu, pochodzące z VI wieku p.n.e.

Dziś łubin spotykamy w krajach śródziemnomorskich, zwłaszcza w Hiszpanii, Portugalii, Grecji, Brazylii. Powszechnie uprawiany w Australii, Europie, Rosji i Ameryce.

Z łubinem podobnie jest jak z grzybami. Są odmiany słodkie, jadalne lub gorzkie, niejadalne. W obszarze śródziemnomorskim występują głównie rośliny jednoroczne.  Gatunki uprawiane w Polsce to łubin biały, żółty oraz wąskolistny, przy czym tylko dwa ostatnie mają znaczenie gospodarcze. Obecnie w Krajowym Rejestrze Odmian wpisanych jest 30 odmian łubinów: 2 odmiany łubinu białego, 20 łubinu wąskolistnego oraz 8 odmian łubinu żółtego.
 

Generalnie łubin dzielimy na słodki, jadalny, zawierający małe ilości toksycznych alkaloidów oraz gorzki, trujący o wysokiej zawartości alkaloidów. 

Łubin żółty - zdjęcie Wikipedia

Łubin żółty (Lupinus luteus) - pochodzi z południowo-zachodniej Europy, Afryki Północnej (Maroko, Tunezja) i Azji Zachodniej (Izrael, Liban).  Roślina jednoroczna o wysokości przeważnie 20-60 cm.

W Polsce jest uprawiany, ale również rośnie dziko. Roślina miododajna, kwitnie od czerwca do września. Charakteryzuje się słodkim smakiem. Ziarenka są koloru białego lub jasnożółtego. Doskonały na nawóz zielony, wysiewany także jako międzyplon.

Łubin wąskolistny, łubin niebieski - zdjęcie Wikipedia

Łubin wąskolistny, łubin niebieski (Lupinus andustifolius) - pochodzi z terenów basenu Morza Śródziemnego. Kwiaty skupione w gęste grona, niebieskie lub fioletowe. Roślina trująca.

Owoc (strąg) i nasiona zawierają trujące alkaloidy, które są przyczyną zatrucia łubinem wśród owiec i kóz. Roślina jednoroczna, kwitnie od czerwca do września. Roślina uprawiana dla paszy i nawozu zielonego.  W krajowym rejestrze znajduje się ponad 15 odmian łubinu wąskolistnego.

Łubin zmienny, łubin andyjski - zdjęcie Wikipedia

 Łubin zmienny, łubin andyjski (Lupinus mutabilis) - pochodzi z północno-zachodniej części Ameryki Południowej, także uprawiany w Europie Środkowej.

Roślina jednoroczna, jasnozielona, osiągająca 1,5 m wysokości. Kwiaty okazałe, białe z żółtymi skrzydełkami zmieniające się podczas kwitnienia, począwszy od białych kwiatów, aż do ciemnofioletowych. W Ameryce gatunek siany na zielony nawóz. W Europie łubin zmienny występuje jako roślina ozdobna.

Łubin trwały - zdjęcie Wikipedia

Łubin trwały (Lupinus polyphyllus) - pochodzi z zachodniej części Ameryki Północnej. W Polsce występuje dość pospolicie, głównie na północy i zachodzie kraju.

Uprawiany jako roślina pastewna lub ozdobna, ze względu na barwne kwiaty. Kwiaty zebrane są w duże grono przeważnie fioletowo-niebieskie. Występują również kwiaty koloru białego, niebieskiego, fioletowego i czerwonego. Strąg zawiera 5-9 nasion. Kwitnie od czerwca do lipca. Roślina lekko trująca, ale też są odmiany nietrujące. Odmiany z niską zawartością alkaloidów uprawiane są jako rośliny pastewne.

Łubin zawiera węglowodany, błonnik pokarmowy, tłuszcze, białko, witaminy: B1, B2, B3, C, D, E. Zawiera minerały: wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód i cynk. Spożywanie łubinu powoduje zmniejszenie ciśnienie krwi, obniżenie poziomu złego cholesterolu i poziomu glukozy we krwi. Posiada dużo błonnika co powoduje, że zmniejsza apetyt, stając się wartościową przegryzką dla osób z nadwagą i cukrzycą. Ma dobry wpływ na układ krążenia i pracę jelit. Jest dobrym źródłem kwasu foliowego. Nie zawiera glutenu. 

Zatrucie łubinem dotyczy osób, które sięgają po gatunki gorzkie i jedzą niewłaściwie przygotowane ziarna. Gorzki łubin jest toksyczny i niebezpieczny dla zdrowia. Niektóre gatunki słodkiego łubinu zawierają znacznie mniejsze ilości toksycznych alkaloidów, ale aby uniknąć uczuleń lub zatruć należy je wcześniej odpowiednio przygotować. W Unii Europejskiej wyroby zawierające łubin muszą posiadać informację o jego alergennym działaniu. Producenci zobowiązani są do umieszczania takiej informacji na opakowaniu produktu.

Łubin należy zanurzyć w zimnej, osolonej wodzie i pozostawić w chłodnym miejscu na kilka dni, zmieniając wodę dwa razy dziennie. Dopiero wówczas można przystąpić do kolejnej obróbki, tym razem cieplnej. Łubin należy gotować na małym ogniu przez minimum dwie godziny, a po ugotowaniu dopiero wówczas nadaje się do spożycia. Oczywiście można zastosować zdecydowanie prostszy sposób, który polecam, a mianowicie kupić gotowy produkt. Najczęściej łubin sprzedawany jest w słoikach w odpowiednio przygotowanej solance.

Łubin jest coraz częściej wykorzystywany kulinarnie i powoli staje się modną rośliną. Ziarna łubinu można spożywać jako przystawkę, dodawać do zup, przygotowywać puree. Łubin doskonale nadaje się do potraw duszonych z mięsem lub warzywami. W Portugalii podawany jest w barach jako przekąska do piwa. W Egipcie łubin sprzedawany jest ulicach, również jako przekąska. We Francji i Niemczech ziarna są mielone i dodawane do mąki, z której wypieka się chleby, ciasta, naleśniki i omlety.

Lubiany przez wegan i wegetarian często jest zamiennikiem soi lub cieciorki. Zmielony wzbogaca smak kotletów mielonych bądź pulpetów. Można go dodawać do wegańskich kiełbasek, makaronów, ciast i batonów. W Ameryce Północnej łubin jest dodawany do niektórych rodzajów ketchupu, do sosów i jogurtów. Smacznym i bardzo popularnym dodatkiem jest kiszony łubin.

Curry z ziarnami łubinu

Składniki:

• 1 szklanka ziaren łubinu (puszka łubinu w solance)
• 1 szklanka bulionu warzywnego lub mięsnego
• 2 duże ziemniaki
• 12 pomidorków koktajlowych
• 1 łyżka pokrojonej drobno natki pietruszki
• 1 cebula
• 2 ząbki czosnku
• oliwa z oliwek
• 0,5 cm imbiru
• 0,5 cm kurkumy
• 1/2 łyżeczki masali
• sól i pieprz

Przygotowanie:

1. Obrane ziemniaki gotujemy w osolonej wodzie, niezbyt miękkie odcedzamy, kroimy w grubszą kostkę. Pomidorki przekrawamy na pół. Kilka (2-3 szt.) pozostawimy do przybrania. Cebulę kroimy w cienkie plasterki. Czosnek przeciskamy przez praskę.
2. Umyty łubin gotujemy w bulionie, aż będzie miękki. Dodajemy ziemniaki, pomidorki, cebulę i czosnek. Gotujemy pod przykryciem około 20 minut. W międzyczasie dodajemy imbir, kurkumę i masalę. 
3. Przygotowaną potrawę doprawiamy solą i pieprzem, dodajemy drobno pokrojoną natkę pietruszki. Curry ozdabiamy pomidorkami i skrapiamy oliwą z oliwek. Podajemy z chrupiącą bagietką lub z upieczonym chlebem tostowym.