Szczawik bulwiasty (Oxalis tuberosa L.) – gatunek rośliny z rodziny szczawikowatych, rosnący dziko i uprawiany w Andach. Szczawik bulwiasty to wieloletnia roślina zielna, która zimuje w postaci podziemnych bulw łodygowych. Bulwy te są znane jako „UQA” w języku keczua, „OCA” w języku hiszpańskim, i pod wieloma innymi nazwami. Keczua to grupa plemion indiańskich, które posługują się dialektami języka keczua. Zamieszkują głównie obszary Andów na terenach Peru, Boliwii i Ekwadoru (mniejsze skupiska także w Kolumbii, Chile i Argentynie).
Roślinę sprowadzono do uprawy w środkowych i południowych Andach ze względu na bulwy, które służą jako warzywo korzeniowe. Roślina ta nie jest znana w naturze, ale populacje dzikich gatunków szczawika, które rodzą mniejsze bulwy, są znane z czterech obszarów środkowego regionu Andów. OCA została sprowadzona do Europy w 1830 roku jako konkurent ziemniaka, a do Nowej Zelandii w 1860 roku.
Szczawik bulwiasty występuje najczęściej w Ameryce Południowej i Nowej Zelandii. W Nowej Zelandii OCA stała się popularnym warzywem i nazywa się ją po prostu „ignamem” (choć nie jest to prawdziwy ignam, czyli pochrzyn). Szczawik bulwiasty jest dostępny w szerokiej gamie kolorów, w tym żółtym, pomarańczowym, różowym, morelowym i czerwonym.
OCA, uprawiana głównie przez rolników keczua i ajmara, od wieków stanowi podstawę ich diety. Spośród wszystkich andyjskich roślin okopowych i bulw OCA zajmuje obecnie drugie miejsce po ziemniaku pod względem obszaru upraw w regionie środkowo-andyjskim.
Nasiona bulw OCA sadzi się w Andach w sierpniu lub wrześniu i zbiera od kwietnia do czerwca. Pierwsze kwiaty kwitną około trzech do czterech miesięcy po posadzeniu i wtedy zaczynają się formować bulwy.
OCA jest ważna ze względu na jej wysoką zawartość składników odżywczych. Bulwy mają długość od 25 do 150 mm i szerokość 25 mm, kolor skórki i miąższu może być biały, kremowy, żółty, pomarańczowy, różowy, czerwony i/lub fioletowy i występuje w różnych wzorach. OCA jest źródłem węglowodanów, minerałów i białka. Odmiany różnią się znacznie zawartością składników odżywczych. Szczawik bulwiasty zawiera wodę, białko, wapń, fosfor, żelazo, retinol, ryboflawinę, niacynę, witaminę C.
OCA ma dość wysoką zawartość szczawianów. Pomiędzy odmianami występują znaczne różnice w stężeniu szczawianów, które wyróżniają dwie kategorie zastosowań OCA uznawane przez andyjskich rolników. Jedna kategoria zastosowań, kwaśna OCA, zawiera odmiany o wysokim poziomie kwasu szczawiowego. Rolnicy przetwarzają te bulwy, tworząc użyteczny produkt do przechowywania, zwany w języku keczua „khaya”. Aby przygotować khayę, bulwy moczy się najpierw w wodzie przez około miesiąc. Następnie pozostawia się je na zewnątrz w gorące, słoneczne dni i zimne, mroźne noce, aż do całkowitego odwodnienia. Druga kategoria zastosowań, słodka OCA, zawiera odmiany o niższym poziomie kwasu szczawiowego. Tradycyjne andyjskie metody przygotowania dla tej kategorii zastosowań są również nastawione na zmniejszenie poziomu szczawianów w zebranych warzywach, ale bez odwodnienia. Odbywa się to poprzez ekspozycję na światło słoneczne, które zmniejsza zawartość kwasów organicznych, a tym samym zwiększa słodki smak szczawika bulwiastego.
Bulwy są idealne dla wegan, bowiem są bogatym źródłem węglowodanów, minerałów i białka.
OCA smakuje podobnie do ziemniaków, ale jest trochę bardziej orzechowa, a według niektórych cytrynowa. Bulwy wykorzystywane są od wieków w tradycyjnej kuchni Indian peruwiańskich i boliwijskich. Bulwy mogą być spożywane na surowo, lecz mają dość cierpki smak, spowodowany stosunkowo dużą zawartością kwasu szczawiowego. Po wysuszeniu na słońcu stają się słodkie. Najczęściej spożywa się je po ugotowaniu lub upieczeniu, jako dodatek do zup, mają wtedy smak bardziej mączny, podobny do ziemniaków. Jadalne są także liście, kwiaty i korzenie.
Bulwy nie wymagają obierania podczas jedzenia. OCA może być spożywana na surowo, wystarczy ją jedynie umyć i pokroić. Skórka jest również jadalna. Surowe bulwy mają świeży cytrynowy smak i są chrupiące, konsystencją przypominającą kalarepkę. W Meksyku OCA jest spożywana na surowo z solą, cytryną i ostrą papryką.
Szczawik bulwiasty przygotowujemy w taki sam sposób jak ziemniaki, gotujemy, pieczemy, grillujemy lub smażymy. Konsystencja bulwy waha się od chrupiącej, gdy jest surowa lub niedogotowana, do skrobiowej lub mącznej po całkowitym ugotowaniu.
Szczawik bulwiasty uprawia się przede wszystkim ze względu na jadalną bulwę, ale liście i młode pędy można spożywać również jako zielone warzywo. Dojrzałe łodygi można stosować podobnie jak rabarbar. Szczawik bulwiasty w Andach używa się do gulaszu i zup, podaje się go jak ziemniaki lub można go podawać na słodko. W Nowej Zelandii często podaje się go z pieczoną jagnięciną.
Szczawik bulwiasty jest bardzo wdzięcznym produktem, który ozdobi i doda lekko kwaskowy smak najprostszej kanapce. W kilka minut otrzymamy bardzo smaczną kromkę, którą wykona absolutnie każdy.
KANAPKA ZE SZCZAWIKIEM BULWIASTYM
Składniki:
- kilka sztuk szczawika bulwiastego, najlepiej o różnych barwach
- 4 plasterki szynki
- 1 jajko
- 1 łyżka kiełków np. słonecznika, rzodkiewki
- 2 kromki chleba pełnoziarnistego
- 1 łyżka masła
- 4 liście zielonej sałaty
- sól, pieprz
Przygotowanie:
- Szczawik myjemy, obieramy ze skórki, kroimy w cienkie plasterki.
- Jajko gotujemy na twardo, kroimy w plasterki.
- Kromkę pieczywa smarujemy masłem. Układamy na chlebie sałatę, szynkę, jajka, szczawik i kiełki.
- Do smaku doprawiamy solą i pieprzem.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz