Borowik szlachetny (Boletus edulis Bull.) – gatunek grzybów z rodziny borowikowatych, potocznie nazywany prawdziwkiem. To grzyb szeroko rozpowszechniony na półkuli północnej w Europie, Azji i Ameryce Północnej, nie występuje naturalnie na półkuli południowej, chociaż został wprowadzony do południowej Afryki, Australii, Nowej Zelandii i Brazylii.
Borowiki to jedne z najstarszych grzybów. Przez stulecia grzyby służyły jako pokarm, lekarstwo, trucizna. Jadali je już starożytni Rzymianie. Grzyby doceniano w Starożytnym Rzymie, także ze względu na ich walory smakowe. Rzymianie, którzy uwielbiali biesiadować i ucztować, sprowadzali z Afryki Północnej m.in. borowiki. Potem na wiele stuleci o borowiku zapomniano, grzyb poszedł w zapomnienie i powrócił na szlacheckie stoły dopiero około 1760 roku. Po raz pierwszy opisał go Karol Linneusz, szwedzki przyrodnik i lekarz, profesor Uniwersytetu w Uppsali, w swojej książce „Systema naturae” wydanej w 1760 roku. Powrót i panowanie borowika szlachetnego na ziemiach polskich można przyjąć od początku XVIII wieku. Jego naturalna ochrona rozpoczęła się około 1930 roku.
Borowik uznany jest za najszlachetniejszy i najsmaczniejszy polski grzyb. W Polsce często spotykany zwłaszcza w górach, rzadziej na nizinach, rzadko w okolicach wielkich miast. Występuje w miejscach świetlistych, na skraju lasu, przede wszystkim w lasach iglastych, pod świerkami, sosnami i jodłami, ale można też spotkać w lasach liściastych, pod dębami, bukami, kasztanami. Na grzybobranie, na prawdziwki, można się wybrać między czerwcem a październikiem.
Borowiki zwane są "królami grzybów". Mają solidne trzonki oraz wypukłe kapelusze, które mogą być gładkie lub lekko pomarszczone. Grzyb składa się z kapelusza, łodygi i grzybni. Powierzchnia kapelusza ma kolor od jasnego do ciemnobrązowego, z delikatną białą obwódką na brzegu. Miąższ jest biały, zwarty i nie zmienia koloru po pokrojeniu grzyba.
Dominującym składem borowika jest woda (80–90%). Borowik szlachetny zawiera sporo białka, pozostałe składniki to głównie węglowodany i składniki mineralne. Porównując z innymi grzybami borowik suszony zajmuje pierwsze miejsce pod względem zawartości fosforu, witaminy B2, witaminy B3, jest też stosunkowo bogatym źródłem substancji mineralnych, magnezu, żelaza, potasu, selenu i witaminy C.
Borowik ceniony ze względu na intensywny, przyjemny aromat, ma lekko orzechowy smak. Łacińska nazwa grzyba "edulis" oznacza jadalny. Dodany do potraw nadaje im niepowtarzalny smak. Można go przyrządzać na wiele sposobów. Świetny do sosów, zup, zapiekanek, do ryżu i makaronu. Można go konserwować (w occie lub oleju), suszyć, a także zamrażać.
Niepowtarzalny smak i aromat borowików sprawia, że dodanie ich do mięsa, zupy, nadzienia czy zapiekanki, zamienia proste dania w dania wyjątkowe. Borowiki pasują zarówno do drobiu, jak i wołowiny, królików czy dziczyzny. Doskonale komponują się też z różnymi rodzajami sera, chlebem oraz białym winem.
Borowik szlachetny znajduje szerokie zastosowanie w kuchniach europejskich. Sporządza się z niego sosy i zupy grzybowe. Sosy mogą być spożywane zarówno z wszelkiego rodzaju makaronami, ryżem, ziemniakami czy kaszą, jak i mogą być dodatkiem do mięs, ryb i warzyw. Borowik szlachetny popularny jest także we włoskiej kuchni, w której nosi nazwę "Porcini", to niezastąpiony dodatek do makaronu, mięsnych potrawek, zapiekanek, grzanek, naleśników, omletów, tarty, pizzy. Często spożywa się je surowe z dodatkiem masła. Są one składnikiem wielu potraw m.in. dodawane są do włoskiego risotto, lasagne, gnocchi, bruschetty, frittaty.
W Polsce od setek lat, zwłaszcza w kuchni kresowej, ceni się
borowiki szlachetne, które w wielu regionach są częścią
bożonarodzeniowej tradycji, pod postacią uszek do czerwonego barszczyku, zupy grzybowej, kapusty
z grzybami, pierogów z grzybami. Borowik szlachetny znajduje również zastosowanie jako składnik bigosu. Często jest marynowany w zalewie octowej.
BOROWIKI MARYNOWANE
Składniki:
- 1,5 kg borowików
- 1 szklanka octu 10%
- 1duża cebula
- 3 łyżeczki cukru
- 10 ziaren pieprzu
- 3 ziarna ziela angielskiego
- 1 listek laurowy
- sól
Przygotowanie:
- Grzyby dokładnie myjemy i czyścimy, zalewamy 2l wody, solimy i gotujemy 30 minut na małym ogniu.
- Do 3 szklanek wody wlewamy 1 szklankę octu, dodajemy cebulę, 2 łyżeczki soli, cukier oraz przyprawy. Marynatę gotujemy 25 minut.
- Ugotowane grzyby odsączamy na sicie, wkładamy do słoików i zalewamy marynatą. Słoiki zakręcamy.
